Hayatımız genelde sanayinin içinde geçiyor. Buluşlar KOBİ veya sanayi işletmerinde daha çok çıkıyor. Görüşmelerimiz hep iş insanları ile. Gazetemizin de ana hedef kitlesi ekonomiye yön veren girişimciler, profesyoneller.
Üretim yerlerinde çıkan buluşlara ve tasarımlara Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan tescil belgeleri alıyoruz. Fakat tüm bu iş dünyasının ötesinde bir de sanat dünyası var ve ortada konuşulan kulaktan dolma telif hakları.
Yılın son ayında sanayiden uzaklaşıp biraz telif haklarından bahsetmek istiyorum. Telif hakları neler için geçerlidir?
· İlim ve edebiyat eserleri (kitaplar, bilgisayar yazılımları vb.)
· Musiki eserleri(şarkı söz, müzik vb.)
· Güzel sanat eserleri(tablolar vb)
· Sinema eserleri(filmler, belgeseller vb)
· İşlenme ve derlemeler
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 27’inci Maddesi:
“1. Herkes toplumun kültürel faaliyetine serbestçe katılmak, güzel sanatları tatmak, bilim alanındaki ilerleyişe katılmak ve bundan yararlanmak hakkına sahiptir.
2. Herkesin sahibi bulunduğu (yarattığı) her türlü bilim, edebiyat veya sanat eserinden doğan manevi ve maddi yararlarını korunmasını isteme hakkı vardır.” der. Buradan yola çıkarak telif hakları korunur.
Sınai mülkiyet tescillerinden farklı olarak telif hakkının doğması için tescile gerek yoktur. Eserlerin üzerindeki haklar eserin üretilmesiyle birlikte doğar. Burada önemli olan eseri, eser sahibinin ürettiğinin ve zamanının kanıtlanabilir olması gerekir. Artık dijital yayınların aktif olarak kullanıldığı günümüzde bir şarkı çıkardığınızda bunu sosyal medyanızda yayınlamış olmanız tam da bu kanıtı sağlamanızda size destek olacaktır. Yazılı eserler için kendinize bu tür eserleriniz için özel olarak açtığınız bir mail adresine bu yazıları mail atmanız da yine zaman ve kişiyi kanıtlar niteliktedir.
Bunların yanı sıra Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nden eser sahibi ve hak sahibinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlamak amacıyla telif hakkı başvurusunda bulunulabilir. Burada yapılan işlem bir tescil işlemi değil bir hak sahipliği kanıt işlemidir. Sinema ve müzik eserleri için zorunlu kayıt yapılırken, bunlar dışındaki eserler isteğe bağlı olarak başvurulabilir. İşlemler kesinlikle fikirler üzerinden yapılamaz, fikirlere tescil alınamaz.
Telif hakları soyut niteliğe sahiptir. Telif haklarında ülkesellik ilkesi geçerlidir. Koruma hangi ülkede talep ediliyorsa koruma şartları o ülke mevzuatına göre belirlenir. Telif hakları herkese karşı ileri sürülebilirler. Ancak toplum menfaatinin korunması gibi nedenlerle bu mutlak hakka çeşitli sınırlamalar getirilmiştir. Mutlak hakka getirilen sınırlandırmalar: Kamu düzeni, genel ahlak, kamu yararı gibi sebeplerle getirilen sınırlamalar ve hususi menfaat (şahsi kullanım vs.) yararına getirilen istisnalardan oluşmaktadır. (Örneğin, bir eserin kâr amacı güdülmeksizin, şahsi kullanım amacıyla çoğaltılabilmesi mümkündür.)
Fikri mülkiyet hakları belli bir süre boyunca korunurlar. (Fikir ve sanat eserlerinde 70 yıl) Yıllık herhangi bir yenileme ücretleri yoktur.
Piyasaların karışık olduğu, belirsizliğin hakim olduğu bu günlerde biraz sanat iyi gelir. Üretenlere teşekkürlerimizle, iyi haftalar dilerim.